Stručni rad
Istraživanje sadržaja adsorbiranih plinova u ugljenim slojevima Bosni i Hercegovini
S. Mičević
; Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Tuzli, Tuzla, BiH
J. Sadadinović
; Tehnološki fakultet Univerziteta u Tuzli, Tuzla, BiH
Sažetak
Istraživanje plinonosnosti ugljenih slojeva sustavno se istražuje u Bosni i Hercegovini od 1980. godine do danas. Plin se u ugljenom sloju nalazi u slobodnom i adsorbiranom obliku, te kao otopljen u vodi. Metode istraživanja temelje se na neposrednoj metodi, prema kojoj se sadržaj plina određuje u nenarušenom ugljenom sloju.
Količina adsorbiranog i slobodnog plina u ugljenom sloju direktno je proporcionalna tlaku plina. Zavisnost je hiperbolična. Količina slobodnog plina u jamskim uvjetima utvrđuje se mjerenjem indeksa desorpcije (Δp2). Vrijednost indeksa desorpcije za Srednjobosanski ugljeni bazen kreće se do 1471 Pa, a tlak slobodnog plina u tom bazenu iznosi do 3,75 MPa. Za ugljene Banovićkog i Krekanskog bazena indeks desorpcije ima negativnu vrijednost, što znači da ugljeni sloj sadrži neznatnu količinu slobodnog plina, dok je izdvajanje adsorbiranih plinova difuzno. Tlak slobodnog plina u tim bazenima je ispod 0,1 MPa.
Adsorbirani plinovi na ugljenu vezani su fizičkom adsorpcijom po Langmuirovoj izotermi adsorpcije. Langmuirove veličine za jamske uvjete iznose: am od 0,826 do 9,52 m3 t-1 (čiste ugljene supstancije) i b od 6,65 · 10-3 do 0,247 MPa-1. Adsorbirani plin kod ugljena miocenske starosti sadrži metan i ugljikov dioksid. Kod ugljena pliocenske starosti u nemetanskim slojevima dominantan je sadržaj ugljikovog dioksida.
Ključne riječi
Metan; adsorpcija; metanonosnost; ugljen; degazacija
Hrčak ID:
26450
URI
Datum izdavanja:
8.9.2008.
Posjeta: 1.403 *