Rasprava o Meštrovićevim Indijancima u gradu Chicagu: odnos kulture, prostora, identiteta i javne skulpture

Sažetak

Kao dio rasprave formirane oko pokreta Black Lives Matter 2021. godine osnovana je inicijativa Chicago Monuments Project sa zadatkom propitivanja značenja umjetnosti u javnom prostoru, njezine uloge, poruke, forme i medija. Rasprava je zatvorena u ljeto 2022. godine, a dijelom se ticala ideološke pozadine para skulptura Indijanaca Ivana Meštrovića, oblikovanih u New Yorku i Zagrebu 1926. i 1927., a postavljenih 1928. godine u javni prostor grada Chicaga. U medijima su dominirale izjave Dalibora Prančevića i Barbare Vujanović, poznavatelja Meštrovićeva opusa i moderne skulpture u Hrvatskoj, koji su Indijance “branili” s obzirom na njihove formalne kvalitete te bivanje dijelom hrvatske nacionalne umjetnosti, vezujući ih i za širi urbanistički kontekst Chicaga te sagledavajući uvjete i okolnosti njihova postavljanja u javni prostor toga grada, a s druge su strane Nikola Vukobratović i Ivana Hanaček temi pristupali iz vizure postkolonijalnih studija, prema kojoj promicanje narativa o nadmoći i moralnoj superiornosti bijele rase podrazumijeva predstavljanje netočnih i/ili ponižavajućih karakterizacija Indijanaca. Ponajprije je rasprava vođena o tome predstavljaju li Indijanci selektivan i jednostrani pogled na američku povijest te prikazuju li karikaturalno i stereotipno američke starosjedioce, u napetosti između dva suprotstavljena mišljenja stručnjaka i javnosti. Postkolonijalna teorija u središtu svog interesa ima odnos kolonizatora i koloniziranog, kolonijalnog i postkolonijalnog u prošlosti i sadašnjosti, a u slučaju Indijanaca rasprava se ticala homogeniziranih stereotipnih predodžaba o drugima i suptilne konstrukcije subjekata iz skupine antitetično postavljene spram dominantnih pozicija, o kojoj se konstruiraju stereotipi i koje se tim stereotipima poima. Problemski fokus ovog rada je usporedna analiza recepcije skulptura od njihova nastanka do danas.

Ključne riječi: Ivan Meštrović, Indijanci, postkolonijalni studiji, skulptura u javnom prostoru, resemantizacija umjetničkog djela