Politike simbola na gradskim ulicama: obrasci preimenovanja javnih prostora u postjugoslovenskim zemljama

Abstract

Istraživanje (pre)imenovanja ulica i trgova kao političko-identitetskih simboličkih praksi otpočelo je u hrvatskoj i drugim etnologijama/antropologijama u regiji najkasnije devedesetih godina 20. veka, a omogućeno je i tzv. prostornim obratom u društvenim i humanističkim disciplinama. Interes za ovakve politike javnog prostora proizašao je iz iskustva masovnih preimenovanja ulica, trgova, naselja, pa i čitavih gradova, od 1990. godine naovamo, koja su uzrokovana potpunom transformacijom političko-ekonomske (“tranzicija” iz socijalizma u kapitalizam) i nacionalne paradigme (raspad Jugoslavije i uspostavljanje nezavisnih država). Kao jedan od vidova novih politika identiteta i pamćenja, ulično “uprostoravanje” ideologije intenzivno je provođeno (a što je bio slučaj i u prethodnim epohama), uz određene sličnosti, ali i dosta razlika u odnosu na druge bivše socijalističke zemlje u Evropi. Imajući u vidu sadržinu i opseg recentnih intervencija u simbolički javni prostor, mogla bi se izdvojiti tri preovlađujuća obrasca (pre)imenovanja ulica u postjugoslovenskim zemljama, koja su bila karakteristična za pojedine države i periode (uz neminovne iznimke): parcijalna korekcija pamćenja na socijalizam i modifikacija nacionalnih narativa, opsežno brisanje prostornih markera nedavne prošlosti i suštinska prerada nacionalnih imaginarija, te potpuni prekid sa prostornim simbolizmom prethodne epohe uzrokovan prvenstveno etnopolitičkim ciljevima. Ovi obrasci implementirani su u različitim periodima, te, iako se čine vrlo aktuelnima i tipičnima za ovdašnji prostor, ipak predstavljaju prostorno-političke prakse koje su bile prisutne i u ranijim periodima i u drugim evropskim zemljama.