Izvorni znanstveni članak
Od “traganja za vrlinom” ka “traganju za srećom”: Bernard Mandeville i rađanje liberalizma
Ilija Vujačić
orcid.org/0000-0002-8858-6186
; Fakultet političkih nauka Univerziteta u Beogradu, Beograd, Srbija
Sažetak
Autor u ovom prilogu razmatra djelo Bernarda Mandevillea kao prethodnika
škotskog prosvetiteljstva i liberalne tradicije mišljenja. Polazeći od socijalnog,
političkog i ekonomskog konteksta sveopšte krize onovremenog društva u tranziciji,
razmatraju se posebno njegova moralna, društvena i ekonomska shvatanja
zasnovana na metodološkom individualizmu. Argumentuje se da se Mandevilleova
kontroverzna misao opire jednostranom rubriciranju i jasnom smještanju
u suprotstavljene tabore merkantilizma i tržišnog liberalizma, odnosno konstruktivizma
i evolucionizma. Zato je njegovo djelo nosilo različita tumačenja,
a ponekad i potpuno suprotna čitanja. Satiričar, društveni kritičar, ljekar, filozof
i ekonomista, koji je napravio otklon i obrat u odnosu na uobičajena shvatanja
tog doba u svakom od ovih segmenata svoga mišljenja i djelovanja, pokrenuo
je svojevrsnu “revoluciju u mišljenju” koja će u drugoj polovini 18. vijeka kod
škotskih moralnih filozofa doživjeti konačnu formulaciju i elaboraciju.
Autorov zaključak je da je Mandeville, prije svega, bio čovjek svog vremena i
odgovarao na goruće probleme svog doba. Zato bi bilo neprimjereno i pogrešno
prenositi njegove ideje s početka 18. vijeka u savremeno doba, kada postoji
jasnije profiliranje intelektualnih i političkih projekata i proglašavati ga bilo za
merkantilistu i intervencionistu, bilo za pobornika laissez-fairea. Mandeville je
ipak dao odgovore koji će kasnije biti inkorporirani u liberalnu tradiciju. Otud
se može reći da je značajno uticao na škotsko prosvjetiteljstvo i doprinio rađanju
liberalizma, iako sam nije bio dosljedni tržišni liberal, kakvoga poznaje
kraj osamnaestog vijeka.
Ključne riječi
liberalizam; građanski humanizam; vrlina; sreća; ljudska priroda; strasti; moral; spontani poredak; Mandeville
Hrčak ID:
97872
URI
Datum izdavanja:
14.2.2013.
Posjeta: 2.329 *