Revija za sociologiju, Vol. 20 No. 3-4, 1989.
Izvorni znanstveni članak
Modeli slobode u suvremenom svijetu
Albrecht Wellmer
; Konstanz
Sažetak
Treba li pojam slobode tumačiti polazeći s točke gledišta pojedinca ili s točke gledišta zajednice? Ovisno o odgovoru na ovo pitanje mogu se razlikovati »individualističke« i »kolektivističke« ili »komunalističke« političke teorije. Premda se, prema shvaćanju autora teksta, dva navedena poimanja slobode uzajamno nadopunjuju — tekst razmatra njihovo suprotstavljanje u formi dileme radikalni individualizam ili radikalni komunalizam.
Individualističke teorije, koje polaze od pojedinca kao izdvojenog i samostalnog, slobodu shvaćanja kao »negativnu« — omeđenu općim zakonom koji osigurava prava i slobode za svakoga. S druge strane, komunalističke teorije naglašavaju »normativni« karakter slobode, tematizujući specifičan način putem koga akteri unutar društva uopće dolaze do odluke što žele činiti. Smatrajući da su antropološke i epistemološke pretpostavke komunalizma, koji započinje sa Aristotelom, a u modernoj teoriji biva obnovljen od strane Hegela, dakako ispravnije od onih individualističke tradicije (Hobs, Kant, prosvetiteljstvo, romantizam, Nozik...), Wellmer razmatra način na koji se Hegelovi komunistički stavovi obnavljaju kod Marksa i Tokvila. Saglašavajući se sa Tokvilom da sferu »negativne slobode« i pozitivne opće slobode nije moguće jednoznačno razdvojiti, kao i sa stavom da sloboda može postojati tek kao oblik etičkog života odnosno komunalne prakse utjelotvorene u karakter, običaje i moralne osjećaje građana — autor ipak još jednom razmatra radikalnu dilemu individualizam/komunalizam inkarniranu u suprotstavljanju Habermasa i Nozieka.
Razmatrajući odnos »negativne slobode«, »pozitivnih prava« i »opće volje« Wellmer utvrđuje da opredjeljivanje u sporu zavisi i od mogućnosti zasnivanja pojma komunalne ili diskurzivne racionalnosti — koja bi trebalo da zahvati normativnu strukturu »modernog konsenzusa« i pruži normativni sadržaj suvremenih koncepcija slobode. Nasuprot Habermasu, koji mu je inače blizak, Wellmer zaključuje da se Sloboda i Razum u savremenom svijetu ne podudaraju — unatoč tome što je zahtjevanje slobode racionalni zahtjev, a svrha negativne slobode: racionalna, komunalna sloboda.
Ključne riječi
Hrčak ID:
155424
URI
Datum izdavanja:
31.12.1989.
Posjeta: 1.626 *