Izvorni znanstveni članak
Tropologija brojeva u Marulićevu djelu De humilitate
Ivan Bodrožić
; Teološki fakultet, Split
Sažetak
U svojem kristološkom djelu De humilitate et gloria Christi Marko Marulić se susreće s nekim brojevima koje mu nameće biblijski tekst, a on drži shodnim tumačiti ih pripisujući im simboličko, tropološko značenje, pozivajući se na nekoliko mjesta čak i izričito na takvu egzegezu. Brojevi kojima u ovoj optici daje alegorijsko značenje su sljedeći: 2, 3, 4, 6, 7, 10, 12, 50, 70, 100, 153, 200, premda ne pripisuje svim brojevima koje spominje u svojim tekstovima takav smisao.
Značenje koje Marulić pronalazi u brojevima, nije njegova osobna invencija, nego se njegovo promišljanje smješta u kontekst velikih egzegetskih predaja i tumačenja koja sežu do u otačko vrijeme. Tako i on objašnjava neka svetopisamska mjesta, preuzimajući saznanja i dostignuća koja su u svojim djelima izradili najveći kršćanski mislioci, i sami poučeni i potaknuti alegorijskim tumačenjima prisutnima u određenim filozofskim tradicijama onoga vremena kao što je pitagorizam i neoplatonizam.
U ovom se istraživanju polazi stoga od tekstova iz De humilitate, pokušavajući doći do vrela na kojima se nadahnjivao i čija je dostignuća Marulić sažeo u svom teološkom radu, pokazujući tako da je Splićanin bio vrstan poznavatelj teološke literature i najvažnijih biblijskih komentara koji su se ticali ovog izazovnog argumenta.
Prvo poglavlje je više analitičko, a cilj mu je bio iznijeti pojedina pitanja u kojima Marul tumači brojeve. Radi se o sljedećim evanđeoskim tekstovima kojima Naš redovito pribraja i druge tekstove kao dokaz ispravnosti vlastite ideje: Broj tri je spomenut u Isusovu preobraženju na gori i prilikom molitve u Maslinskom vrtu; broj četiri jer su Isusove haljine razdijeljene na četiri dijela i jer postoje četiri Evanđelista; o broju šest govori se prilikom Isusova razapinjanja o šestoj uri, onda kad govori o tami koja je nastala o toj uri, te također kad tumači udaljenost od 60 stadija koliko je bio udaljen Emaus od Jeruzalema; broj dvanaest je broj apostola; broj sedamdesetdva je broj Isusovih učenika; dvojica su učenika koji idu u Emaus; 200 lakata je udaljenost lađice od obale; 153 su velike ribe ulovljene prilikom postuskrsnog ribarenja; a pedeset je broj Pedesetnice.
Drugi dio članka posvećen je produbljenju spomenutih brojeva, te pronaći izvore Marulićevih tumačenja u patrističkoj misli, bilo da se radi o ovisnosti u strogom smislu riječi, bilo da takva ovisnost postoji u sličnosti obrađivanja argumenata. Što se tiče broja dva, premda je njegov simbolizam u kršćanskim krugovima redovito predstavljao dva saveza, te je teško odrediti moguće Marulove izvore, ipak je pokazano da je vrlo vjerojatno Splićanin mogao najviše elemenata susresti u Augustinovoj egzegezi. Isto vrijedi i za broj tri i četiri, s time da za broj četiri, između ostaloga, postoji velika podudarnost tumačenja teksta o razdiranju Isusove odjeće pod križem, tako da sve upućuje na Hipončevu školu i u ovom slučaju. Marul vrlo slojevito tumači broj šest, no temeljna ideja da se šest odnosi na šest razdoblja povijesti dokazana je kao nedvojbeno augustinovska, na što se nadovezuje i tumačenje broja sedam. Isto vrijedi i za broj dvanest, a dokazuje se ovisnost o Augustinu iz tumačenja evanđeoskog retka: Zar dan nema dvanaest sati? Za broj pedeset, naprotiv, kao za broj oproštenja grijeha, Marulić je vjerojatno bio pod Jeronimovim utjecajem, čija je egzegetska tradicija u tom broju promatrala isključivo simbol oproštenja, dok je augustinvska bila mnogo složenija, ali mu gotovo nikad nije pripisivala takvo značenje. Za broj sto je pokazano da je Marul bio pod utjecajem patrističko-retoričkog govora prstiju (loquela digitorum), s time da nije ovisio o nijednom autoru konkretno, nego u svim tekstovima dosljedno promatra sto kao broj blaženstva. Isto vrijedi i za brojeve 153 i 200 koje tumači na sebi svojstven način, kombinirajući pojedine elemente koje je prihvatio iz patrističke alegorijske egzegeze brojeva.
Treći dio članka je kratka sinteza najbitnijih principa Marulove misli koji se tiču tropologije brojeve u De humilitate.
Ključne riječi
Hrčak ID:
23923
URI
Datum izdavanja:
22.4.2008.
Posjeta: 3.806 *