Izvorni znanstveni članak
Koncept javnog interesa i javnog dobra u urbanističkom i prostornom planiranju
Ksenija Petovar
; Arhitektonski i Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, Srbija
Miodrag Vujošević
; Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije, Beograd, Srbija
Sažetak
U promenama pozicije urbanističkog i prostornog planiranja do koga je
došlo u državama u procesu tranzicije, pokazalo se da je koncept “postsocijalističkih”
javnih interesa otvoren u svakom od osnovnih i glavnih značenja, što implicira
da treba izgraditi, na teorijskom nivou i u planskoj heuristici, šire prihvaćeni okvir
koji bi mogao poslužiti i kao zajednički imenitelj za većinu aktera, za kako tako
prihvatljivo definisanje i uravnoteženje individualnih (parcijalnih) i zajedničkih interesa
u donošenju, pripremanju i ostvarivanju odluka na raznim nivoima planiranja.
Evidentno je da u postojećim tranzicijskim uslovima ima malo toga za šta se unapred
sa sigurnošću može ustvrditi da predstavlja javni ili opšti interes, a šta, pak, to
nije. Kvalitet odluka i njihova šira ili uža društvena relevantnost suštinski zavisi od
kvaliteta planske komunikacije i interakcije, pa su stoga njene karakteristike jednako
važne za konstituisanje javnog interesa. Javni interes nije prosti zbir niti rezultat
pojedinačnih interesa, već postoje drugi suštinski uslovi u definisanju pojma javni
interes, a naročito je značajna uloga planske komunikacije za konstituisanje javnog
interesa iz interakcije individualnih. U radu se polazi od jednog pojednostavljenja za
koje većina autoritativnih komentatora smatra da je opravdano, naime, izjednačava
se pojam javnog interesa i javnog dobra. Takođe, ukazuje se na ugroženi legitimitet
planiranja, koji prati slom ranijih (“socijalističkih”) javnih interesa. Razrešavanje ovog
problema od suštinske je važnosti za budućnost planiranja ne samo u zemljama u
postsocijalističkoj tranziciji, nego i za razvojne procese u razvijenim demokratskim
zajednicama, nakon urušavanja koncepta države sa socijalnim staranjem i evidentnih
socijalnih posledica koje je doneo new right approach. U frontalnom nastupu
svojevrsnog socijal-darvinizma, u uslovima tzv. “proto”, tj., nekonsolidovane demokratije,
“divljeg” tržišta i “divlje” privatizacije, i nerazvijenog građanskog društva, a
naročito na sve načine ograničavanog javnog uvida i javnog polja, većina aktera ne
postupa po pravilima Habermasove “nesputane komunikacije”, već se vlada prema
drugim društvenim obrascima, za koje su karakteristični individualna i grupna sebičnost,
manipulacija i tzv. “sistematska i organizovana mobilizacija pristrasnosti”. Utakvim okolnostima, čini se važnim pitanje šta se uopšte može očekivati od novih
pristupa u planiranju, a naročito od paradigme komunikacijskog odnosno kolaborativnog
planiranja i na koji način može šira participacija javnosti pomoći boljoj, tj.,
demokratičnijoj i kvalitetnijoj planskoj praksi? U radu se pokazuje da se, usprkos
manjkavostima novih pristupa, u planiranju veoma dobro može iskoristiti racionalni
i produktivni potencijal novih pristupa u planiranju. Za razvoj emancipatorskog i
modernizatorskog planiranja od suštinske važnosti je da planeri-istraživači igraju na
kartu javnosti, kontrole od strane javnosti, zaštite javnog interesa i participacije koja
tome vodi, a naročito one u kojoj važnu ulogu imaju građani.
Ključne riječi
urbanističko i prostorno planiranje; javni interesi; javno dobro; participacija
Hrčak ID:
24962
URI
Datum izdavanja:
5.6.2008.
Posjeta: 4.849 *