Đorđe Pisarev, priređivač. O stanovnicima biblioteke: šta, zašto i kako čitati. Zrenjanin; Novi Sad: Agora; Narodna biblioteka Kruševac, 2022.
Vesna Živković
Gradska biblioteka u Novom Sadu / Novi Sad City Library, Novi Sad, Serbia
vesna_zvkvc@yahoo.co.uk
Đorđe Pisarev (Vizić, 1957), pisac, esejista, književni kritičar i novinar, markantna ličnost savremene domaće proze i dobitnik više značajnih nagrada ( Borislav Pekić, Laza Kostić, Stanislav Lem i dr.) priredio je knjigu O stanovnicima biblioteke: šta, zašto i kako čitati, koju su u toku 2022. godine zajedno objavili ugledna izdavačka kuća Agora i Narodna biblioteka Kruševac, kao drugi tom projekta Akademija za pisce. Izuzimajući stručne radove i monografije o bibliotekarstvu i knjižarstvu, kao i uopšteno o bibliotečko-informacionoj delatnosti, te beletristiku čiji junaci su bibliotekari, nema mnogo dela koje bibliotekama pristupaju sa filozofsko-esejističkog stanovništa, te je zbog te činjenice knjiga Đorđa Pisareva utoliko značajnija.
U ovoj originalnoj zbirci u čijem središtu su biblioteka, čitanje i čitaoci, Pisarev je kao prilježni kolekcionar sabrao niz mini eseja, ogleda, zapisa i odlomaka podeljenih u precizno određene tematske celine. Uvodni deo otvara odlomak iz Borhesove Vavilonske biblioteke,1 kratke priče u kojoj se prvi put javlja motiv beskonačne biblioteke i u kojoj argentinski književnik univerzum, odnosno svet, poredi sa Bibliotekom kojoj “kraja nema” (str. 8), a koja se sastoji od “neodređenog, i možda beskonačnog, broja šestougaonih odaja, s prostranim bunarima za provetravanje u sredini, oivičenim veoma niskim ogradama sa stubovima” (str. 7).
U prvom poglavlju koje je naslovljeno “U biblioteci (sve)opšteg znanja” (str. 11-15) autor izdvaja i navodi neke od definicija biblioteke; od preciznih i formalnih enciklopedijskih odrednica, poput one iz Velikog rečnika stranih reči i izraza:2 “Biblioteka. Zbirka knjiga, knjižnica; ustanova i zgrada u kojoj se čuvaju i čitaju, nekada i pozajmljuju knjige” i iz Male enciklopedije Prosveta:3 “Knjižnica, zbirka i mesto gde se čuvaju knjige, listovi, časopisi, stari štampani spisi”, do one iz Malog Larusovog rečnika simbola,4 koja biblioteku sagledava kao “simbol svetovnih znanja, univerzalnosti i veličine” i “skup svih znanja sveta”, “svet u malom”, “mesto koje simbolizuje Vavilonsku kulu” (str. 11).
Drugo poglavlje – “Mediji za skladištenje” (str. 19-26) čine odlomci iz tri knjige: Sociologija književnosti Roberta Eskarpija,5 Informatička bomba Pola Virilioa6 i Pokradeno pamćenje Manfreda Ostena.7 U sva tri teksta se analizira fenomen čitanja: u prvom se analizira profil savremenog čitaoca, kao i čitalačke navike i društveni aspekti književnosti, te Eskarpi zaključuje da je čitanje u velikoj meri povezano sa okolnostima i da se “stapa sa svakodnevnim životom” (str. 22). Francuski teoretičar kulture i filozof Pol Virilio, pak, smatra da je pronalazak štamparske prese nametnuo “siromašenje jezika” i da je Gutembergova galaksija proizvela “narode gluvonemih” (str. 23). U trećem tekstu Osten zaključuje da se biblioteka kao realno sabirno mesto štampanog memoriae seli u digitalni prostor kao mesto skladištenja (str. 25).
I treće poglavlje, koje je tematski najraznovrsnije, i nosi naziv “Istorija kao beskonačna sveta knjiga” (str. 29-34) Pisarev otpočinje odlomkom iz Borhesove knjige Ogledalo zagonetki, a nastavlja odlomkom iz Spomenice Srpske čitaonice novosadske,8 današnje Gradske biblioteke u Novom Sadu, u kojoj se navodi istorijski podatak da je još 1774. godine postojao plan za osnivanje jedne biblioteke u Novom Sadu koja bi radila u okviru visoke škole i o kojoj bi brinuli profesori teologije i filosofije, ali do realizacije ideje nije došlo. U ovom poglavlju se navodi i odlomak o književnim kritičarima iz knjige Ogledi H. M. Encensbergera,9 kao i odlomak iz knjige Dvostruki život Gotfrida Bena,10 nemačkog pesnika, esejiste i lekara koji opisuje svoje loše iskustvo sa izdavačkom kućom J. F. Leman iz Minhena, jer je u jednoj knjizi koju su oni objavili Gotfrid ocrnjen kao “skrnavitelj rase” (str. 32).
Vrednost knjige koju je priredio Đorđe Pisarev je najviše u tome što bibliotekarima i čitaocima pruža novi i drugačiji uvid u sva bogatstva i višeslojnost biblioteka, ali i u značaj i lepotu čitanja, na jedan posve autentičan, poetično-filozofski način, bez iznošenja suvoparnih i jednoobraznih podataka, pa nije neosnovano očekivati da upravo ovo delo može doprineti razbijanju donekle uvreženih stereotipa o bibliotekama kao hladnim, polumračnim i negostoljubivim mestima. Iz toga razloga, bilo bi zaista uputno i dragoceno da biblioteke prepoznaju značaj ove knjige i da je uvrste u svoje knjižne fondove.