Preispitivanje Adornova stava o odnosu teorije i prakse

Sažetak

Adornovo napuštanje prakse i akcentiranje primata teorije činilo se nesvojstvenim potezom za kritičkoga teoretičara. Među kolegama i studentima Adornov potez shvaćen je ozbiljnim odstupanjem od Horkheimerova programa. U ovom radu iznose se dva argumenta. Najprije se nastoji pokazati kako kod Adorna nije posrijedi izričito razdvajanje teorije od prakse, nego je riječ o nužno potrebnoj reviziji koja bi trebala iznova aktualizirati teoriju u svijetu koji je prošao kroz duboke društvene, političke i ekonomske promjene. “Stara” teorija bila je anakronistička, bez subjekta i potpuno izručena nerefleksivnomu akcionizmu, koji je predstavljao novi oblik (pseudo)prakse. Zatim se pokazuje da je Adorno zadržao čvrsto stajalište o jedinstvu teorije i prakse. Drugi argument odnosi se na suvremenu praksu. Preispitivanje Adornovih misli o teoriji i praksi može podučiti dvama vrijednim lekcijama: 1. teorija može reflektirati na sebe samu, a praksa nema tu mogućnost; 2. taktike iz drugih društava ne mogu se slijepo i nerefleksivno uvoziti, jer su one određene društvenim kontekstima. Obje lekcije izuzetno su vrijedne za suvremene društvene pokrete, a posebno za one koje nadahnjuje Marcuseova varijanta aktivističke kritičke teorije. Adorno podsjeća da se otpor može lako pretvoriti u represiju i da svijet, prije nego što se može promijeniti praksom, mora biti iznova protumačen.