Kineziologija, Vol. 38 No. 2., 2006.
Izvorni znanstveni članak
Utjecaj identiteta na anksioznost sportaša
Robert Masten
Matej Tušak
Manca Faganel
Sažetak
Uvod
Tema ovog istraživanja bila je povezanost između sportskog identiteta i anksioznosti, koja je operacionalizirana kao osobina ličnosti i kao stanje u sportaša različitih kategorija i različitih sportskih disciplina.
Pojam identiteta je subjektivni koncept koji se može definirati kao individualnost, pojam o sebi. U području četiri komponente poimanja sebe (slika o sebi, samopoštovanje, idealno ja i samopouzdanje) najviše je povezan sa slikom o sebi koja je u suštini deskriptivna. Sportski identitet je specifična mjera pojma o sebi (Grove i sur., 2004). Prema Brewer i suradnici (1993) sportski identitet jest stupanj do kojeg se pojedinac identificira s ulogom sportaša. Sportski identitet se smatra ‘kognitivnom shemom koja vodi i organizira procesiranje informacija o pojmu o sebi’ (Brewer, Van Raalte i Linder, 1993). Iako su sportski identitet inicijalno proučavali Brewer i njegovi suradnici koji su pošli od pretpostavke da se radi o jednodimenzionalnom konstruktu i osobini ličnosti, neka su se istraživanja ipak bavila faktorima sportskog identiteta. Brewer, Van Raalte i Linder (1993) ukazuju na sljedeće faktore koji čine sportski identitet: samopoimanje, socijalni identitet, isključivost i negativni afekt.
Kako se identitet smatra centralnom funkcijom ega i kako je identitet najvažniji faktor psihološke dobrobiti (Petzold, 1991), moguće je pretpostaviti da bi sportski identitet mogao biti važan faktor koji utječe i na sportsku izvedbu.
Metode rada
Ispitanici. Četiristo deset slovenskih sportaša sudjelovalo je u istraživanju; 70% ispitanika u ukupnom uzorku činili su sportaši (N=285), a 30% bile su sportašice(N=125).
Instrumenti. Primijenjen je Upitnik sportskog identiteta (The Athletic Identity Measurement Scale – AIMS; Brewer, Van Raalte i Linder, 1993) te upitnici anksioznosti koji mjere anksioznost kao osobinu ličnosti (STAIX1) i anksioznost kao stanje (STAIX2) (Spielberger, Gorsuch i Lushene, 1970).
Metode za obradu podataka. Provedene su dvije regresijske analize (Enter Method) s varijablama anksioznosti (kao osobinom ličnosti i kao stanjem) kao kriterijskim varijablama. Nezavisne varijable u oba modela bila su četiri faktora sportskog identiteta (samopoimanje, socijalni identitet, isključivost i negativni afekt), spol, vrsta sporta (individualni ili timski) i kategorizacija. Posljednje su tri varijable bile dihotomizirane zbog pretpostavki koje je nužno zadovoljiti za provedbu regresijske analize.
Rezultati
Na temelju dobivenih rezultata utvrđena je statistički značajna povezanost nezavisnih varijabli i anksioznosti kao stanja (p=.000). Odabrane nezavisne varijable objasnile su 15,1% varijance anksioznosti kao stanja kod ispitivanih sportaša.
Najviši relativni utjecaj na anksioznost kao sta-nje od ovih prediktora imala je varijabla negativnog afekta, zatim kategorizacija (i to vrhunski sportaši svjetskog ranga). Ako je pojedinac vrhunski sportaš svjetskog ranga (najviša kategorija), tada će očitovati simptome anksioznosti kao stanja u većoj mjeri nego ako je sportaš iz neke niže kategorije. Također, viši pojam o sebi djeluje na slabije očitovanje simptoma anksioznosti kao stanja. Osim toga, sportaši su manje anksiozni (stanje) od sportašica. Nadalje, utvrđena je statistički značajna povezanost između nezavisnih varijabli anksioznosti kao osobine ličnosti (p=0.00). Odabrane nezavisne varijable objasnile su 17,4% varijance anksioznosti kao osobine ličnosti kod ovih sportaša.
Moguće je utvrditi da su nezavisne varijable na sličan način povezane s oba tipa anksioznosti. Najviši relativni utjecaj na anksioznost kao osobinu ličnosti od ovih prediktora ima negativni afekt, zatim slijedi kategorizacija. Kod vrhunskih sportaša svjetskog ranga anksioznost kao osobina ličnosti zastupljena je u većoj mjeri nego što je to slučaj sa sportašima nižih kategorija. Ponovno se zamjećuje niža anksioznost kod muškaraca, a viši pojam o sebi povezan je s nižom razinom anksioznosti.
U oba tipa anksioznosti postoji povezanost između višeg ranga nacionalne sportske kategorizacije i više razine oba tipa anksioznosti.
Rasprava
Ovo istraživanje potvrdilo je da dva od četiri faktora sportskog identiteta imaju značajan utjecaj na anksioznost kao stanje i kao osobinu ličnosti kod sportaša – to su pojam o sebi i negativni afekt. Isključivost i socijalni identitet nisu pridonijeli objašnjavanju anksioznosti kod sportaša. Ovakav nalaz sukladan je rezultatima nekih dosadašnjih istraživanja koja naglašavaju važnost sportskog identiteta. Smatra se da jasan sportski identitet i samopouzdanje mogu posredovati u procesima suočavanja sa stresom kod sportaša. Smatra se da se snažan pojam o sebi povezuje s nižom anksioznošću, učinkovitijim vještinama suočavanja sa stresom i višim samopouzdanjem. S druge strane, slab i nejasan pojam o sebi povezuje se s višim neuroticizmom, sniženim samopouzdanjem, nižom savjesnošću i manjom sklonošću samoanalizi (Camp-bell, 1990).
Navedeno može objasniti činjenicu da vrhunski sportaš ‘može dozvoliti’ višu razinu anksioznosti zato što iskusniji sportaši u pravilu imaju i jači pojam o sebi u usporedbi s manje iskusnima (Kamal, Blais, Kelly i Ekstrand, 1995). Utvrđeno je da je kategorizacija značajan antecedent oba tipa anksioznosti. Sportaši višeg ranga (svjetska klasa) imaju višu razinu anksioznosti od onih nižeg ranga.
S druge strane negativni afekt u pozitivnoj je vezi s anksioznošću. Identifikacija s manje učinkovitim obrascima suočavanja može biti povezana s povećanom razinom anksioznosti.
Osim toga, naglašava se i utjecaj spola i kategorizacije sportaša.Općenito, sportaši pokazuju nižu razinu anksioznosti od sportašica (Faganel, 2003b). Sport, osobito vrhunski sport, još uvijek se smatra dominantno ‘muškim svijetom’. Moguće je da još uvijek postoji sukob između tradicionalnog poimanja žena, koje su ‘stidljive i mirne’ te se još uvijek nisu približile tradicionalno muškim atributi-ma (Cox, 1994).
Zaključak
Trebali bismo biti svjesni činjenice da komponente pojma o sebi, anksioznosti (intenzitet i smjer), suočavanje sa stresom i izvedba čine složen sklop te da se radi o višestruko i na više razina povezanim konceptima. Sportska uspješnost također je pod utjecajem i brojnih drugih faktora kao što su spol, kategorizacija itd. Identitet se može smatrati centralnim faktorom koji povezuje navedene koncepte i povezan je s različitim aspektima anksioznosti, a koji je i temelj učinkovitog suočavanja s izazovima iz okoline (tj. sa sportskom izvedbom i uspješnošću), a s druge je strane u pozitivnoj vezi s različitim aspektima pojma o sebi. Zasigurno se može smatrati točnim da su jasan identitet, uredno samopouzdanje, samopoštovanje poželjni integrativni faktori.
Ključne riječi
Hrčak ID:
9072
URI
Datum izdavanja:
11.1.2006.
Posjeta: 8.030 *