Izvorni znanstveni članak

Vesna Girardi Jurkić ; Arheološki Muzej lstre Pola

Sažetak

N'a istarskom poluotoku nadjen je tokom arheoloskih istrazivanja znatan broj
epigrafskih spomenika posveéenih bogovima rimskog panteona. Medjutim, posebnu
paznju potrebno je posvetiti rasprostranjenosti, brojnosti i specificnosti ilirskih
kultova slavljenih u rimsko vrijeme ne samo na uzem podrucju Istre u sklopu X
italske regije «Venetia et Histria», veé i na onom dijelu liburnske Istre koji je
pripadao provinciji Dalmaciji.
Poznate su dvije votivne are iz Nezakcija posveéene autohtonom zenskom
bozanstvu Eji (Eia), dok se likovna interpretacija ove bozice moze sagledati u reljefu
lika prezentiranog u medaljonu zabata malog hrama iz Nezakcija, datiranog u prvu
poi. I st.n.e. U rimskim termama Nezakcija nadjena je votivna ara bozice Trite
Auguste (Trita Augusta). Nedaleko rimske ceste koja je vodila od Nezakcija za Pulu,
nadjen je natpis posveéen Histriji (Histria), bozanstvu koje nosi ime regije. U
Rovinju je postojao hram posveéen bozici, a u Porecu je nedaleko tzv. Neptunovog
hrama nadjena votivna ara s posvetom Histriji. Natpis na votivnoj ari iz Pule govori
o stovanju istog kulta.
Izmedju Rovinja i Baia uocena je izolirana pojava zenskog bozanstva- Seixomnia
Leucitica. Najuéestalije ilirsko zensko bozanstvo izmedju Labina i Plomina
svakako je Sentona. Medjutim nalaz votivne are iz Katuna (nedaleko Pazina)
ukazuje da je kult Sentone bio interpoliran i u centralnoj Istri.
Jutosika (Iutossica), Aitika (Aitica) i lka (Ica) manje su poznata lokalna ilirska
bozanstva s istarske obale Kvarnera Ciji kultovi, s iznimkom Ike Auguste (Ica
Augusta) nije prelazio lokalne regionalne okvire. Autohtono bozanstvo lria poznato
je u éistom obliku s natpisa u Plominu, a u tzv. <> kao lria
Venus pojavljuje se ha votivnom natpisu iz Jesenovika u dolini Rase. Specificnosti
ilirsko-rimskog sinkretizma ocituju se i u stovanju Minerve Flanatike (Minerva
Flanatica) u parentinskom ageru, a posebnu paznju zaokuplja musko epihorno
bozanstvo Melosok (Melosocus) koji se u sinkretiziranom obliku javlja na votivnoj
ari iz Krnice kao Melosocus Augustus.
Analiza ilirskih kultova, dovodi nas do zakljucka da su dominantnu ulogu u
duhovnom zivotu Ilira imale bozice. Taj matrijarhat iz ilirskog vremena koji se
nasluzuje u kultnoj tradiciji, proteze se i u doha rimske dominacije na istarskom
podrucju.

Ključne riječi

Hrčak ID:

243014

URI

https://hrcak.srce.hr/243014

Datum izdavanja:

23.10.1984.

Podaci na drugim jezicima: talijanski

Posjeta: 1.161 *