Veterinarska stanica, Vol. 53 No. 6, 2022.
Pregledni rad
https://doi.org/10.46419/vs.53.6.7
Halogenirani salicilanilidi - spojevi s protumetiljnim djelovanjem
Damir Pavliček
orcid.org/0000-0003-1772-6257
; Hrvatski veterinarski institut, Veterinarski zavod Križevci, Hrvatska
Marija Denžić Lugomer
; Hrvatski veterinarski institut, Veterinarski zavod Križevci, Hrvatska
Tiana Novosel
; Hrvatski veterinarski institut, Veterinarski zavod Križevci, Hrvatska
Sažetak
Klozantel, rafoksanid i oksiklozanid su antiparazitski lijekovi iz skupine salicilanilida sa specifičnim djelovanjem protiv metilja u preživača. Zbog velike sposobnosti vezanja ovih spojeva za albumine u krvnoj plazmi distribucija u tkiva je slaba, što rezultira i znatno manjom koncentracijom u bubrezima, jetri, masti i mišićima. Njihovo je djelovanje je stoga učinkovitije protiv odraslih metilja koji se uglavnom hrane krvlju dok je protiv mlađih stadija parazita, koji se više hrane stanicama jetre, njihova djelotvornost znatno manja. Prema mehanizmu djelovanja klozantel, rafoksanid i oksiklozanid spadaju u vodikove (protonske) ionofore. Narušavanjem gradijenta protona preko unutarnje mitohondrijske membrane selektivno sprečavaju sintezu ATP-a i djeluju kao blokatori procesa oksidativne fosforilacije u metiljima. Zbog nepravilne upotrabe antiparazitskih lijekova (nepoštivanje preporučenih doza ili karencije) dolazi do pojave njihovih rezidua u hrani životinjskog podrijetla i samim time s obzirom na dokazana toksična svojstva koja posjeduju rizika po ljudsko zdravlje. Budzći da klozantel, rafoksanid i oksiklozanid mogu biti dostupni u kombinaciji s drugim antiparaziticima, njihovo određivanje u tkivima uglavnom uključuje razvoj multikomponentnih metoda koje se temelje na selektivnim tehnikama pročišćavanja uzoraka (SPE, QuEChERS) uz osjetljivu detekciju spektrometrijom masa (MS/MS, TOF/MS). U sklopu nacionalnih monitoring programa zemalja Europske unije na rezidue antiparazitskih lijekova u životinjama i proizvodima životinjskog podrijetla, u razdoblju od 2009. do 2019. godine, ovi su spojevi prema Uredbi Komisije (EZ) br. 37/2010 detektirani u koncentracijama višim od dopuštenih. Najviše pozitivnih uzoraka sadržavalo je klozantel, a gledajući samo posljednjih pet godina klozantel, rafoksanid i oksiklozanid zajedno čine gotovo 50 % svih nesukladnih rezultata u uzorcima pretraženim na B2a podgrupu spojeva.
Ključne riječi
salicilanilidi; klozantel; rafoksanid; oksiklozanid; metiljavost; rezidue
Hrčak ID:
274104
URI
Datum izdavanja:
16.1.2022.
Posjeta: 680 *