Atti, Vol. XXXVIII No. 1, 2008.
Original scientific paper
Vesna Girardi Jurkić
; Centro internazionale di archeologia Brioni – Medolino
Abstract
Prilog spoznaji o kultnim
sredistima u antickim vilama u Istri - Duhovni zivot pucanstva anticke
Istre bio je bogat i raznolik, uvjetovan razlicitim stupnjem povijesnog
i kulturnog, politickog i gospodarskog sustava u sjeveroistocnom
perifernom dijelu Rimske ddave.
U Augustovo i carsko doba, kada i u Istri dolazi do sustavnije
obnove republikanskih kolonija i izgradnje novih priobalnih gradova,
istice se gotovo usporedna dvojakost politickog postojanja i znacenja
kulta: sluzbenog, ddavnog vjerovanja i onog izniklog i odnjegovanog
u domaéoj, etnickoj i eticki oblikovanoj polivalentnoj romaniziranoj
gradskoj sredini, a jos vise onog slobodno stovanog u ruralnoj
zajednici. Ovo prozimanje uocava se u tipologiji izgradnje kultnih
centara i bozanskoj posveti njihovih objekata, u organizaciji prostora
na kojem se kult stovao i njegovanjem razvijao.
Osobito su zanimljiva i ne mogu se mimoiéi ni kultna sredista
nastala u bogatim rezidencijalnim i ruralnim ambijentima Istre, vazna
zbog izrazito visoko izrazenih kvaliteta arhitektonskog umijeéa i
unutarnje dekoracije. Takav je slucaj npr. s brijunskim kultnim
sredistem u zaljevu Verige, posveéenom bogovima Neptunu i Veneri,
te .vjerojatno vrhovnom bozanstvu Jupiteru ili Marsu, smjestenom u
kompleksu jedne od najreprezentativnijih rimskih patricijskih vila
kampanijskog tipa istocnog Jadrana.
Namjenski odredeni i arhitektonsko cjelovito oblikovani gradevinski
dijelovi kompleksa u centralnom krugu saddavali su kultno srediste
triju hramova u samom vrhu morskog zaljeva. Prirodno zakrivljenje
uvale bilo je obrubljeno polukruznim portikom, koji je zatvarao
aksijalnu postavu tri mala hrama s proceljima okrenutim prema moru.
Hramovi, zapravo edikule (aediculae), tipa tetrastylos prostylos, s cetiri
stupa u procelju bili su posveéeni rimskim bozanstvima: sjeverni je
atribuiran bozici Veneri, juzni bogu mora Neptunu a sredisnji hram
smatrao se svetistem Jupitera. U julijevsko-klaudijevsko doba, sredisnji
hram mogao je biti izgraden i posveéen bogu rata Marsu, s obzirom
da su u to vrijeme trijumfalno Rimljani i car Klaudije osvojili i zauzeli
Britaniju, kao i rodoslovnoj vezi julijevskog roda s Marsom i Venerom.
Hramovi su bili spojeni pergolom. U osi srednjeg hrama nalazio se
temelj baze za carski ili bozanski kip.
Rezidencijska vila na Brijunima u uvali Verige s reprezentativno
izgradenim kultnim centrom od tri odvojena brama, smatra se
jedinstvenim primjerom arhitektonskog projekta i duhovnog koncepta
ne samo u lstri, veé n a istocnom J adranu i n a siri m europskim
prostorima. Ovom koncepcijom triju hramova, prostorno odvojenih
koridorom, zaddana je shema arhitektonske koncepcije triju hramova
(trijada) u Puli, Nezakciju i Porecu, te se moze razmatrati kao
prilog specificnosti projekcije formiranja kultnih sredista u lstri i
njihova funkcionalna duhovna saddajnost.
Keywords
Hrčak ID:
241943
URI
Publication date:
22.5.2009.
Visits: 868 *