Short communication, Note
Foto-galerija Subotice
Nikola Tumbas
; Institute of Public Health Subotica
Abstract
Grad Subotica Subotica se u pisanim dokumentima prvi put spominje 7. maja 1391. godine, ali sigurno da je mesto starije. Utvrđeno je da su ljudi na ovom prostoru živeli još pre 3.000 godina. Sudbinu Subotice bitno je određivao položaj na putu između Evrope i Azije. U čestim i velikim seobama u ovu vojnu krajinu došli su mnogi narodi: Srbi, Mađari, Nemci, Slovaci, Jevreji, Bunjevci, Grci... često su se menjali gospodari kao i imena grada. Od prvog – Zabatka 1391. – promenjeno je više od dvesto naziva, ali su najkarakterističnija imena Szent-Maria, Maria-Theresiopolis, Maria Theresienstadt, Szabadka i Subotica. Jedna od bajkovitih ličnosti subotičke prošlosti, Jovan Nenad Crni, javio se u istoriji posle poraza mađarske vojske od Turaka na Mohaču 1526. godine. Njegovu tajanstvenost uvećavala je čudna crna pruga koja mu se pružala od slepoočnice do stopala noge, zbog čega su ga i prozvali Crni. On je potisnuo Turke iz Južne Ugarske i tu osnovao svoju kratkoveku slovensku državu. Proglasio se carem, a Suboticu izabrao za prestonicu. Poginuo je 1527. godine u sukobu sa ugarskom vlastelom. Posle četiri veka, na godišnjicu njegove smrti, u Subotici mu je na glavnom trgu podignut spomenik koji je 1941. godine srušio okupator, a obnovljen je i ponovo postavljen 1991. Turci su Suboticu zauzeli 1542. godine i vladali njome do 1686. Privilegijom iz 1743. godine Marija Terezija proglasila je Suboticu slobodnom komorskom varoši, za šta su Subotičani darovali carici 150 konja. Za odanu službu subotičkih graničara habsburškom dvoru, Marija Terezija proglasila je Suboticu 1779. godine slobodnim kraljevskim gradom. Za ovu važnu odluku Subotičani su poklonili carici 5.000 zlatnika i platili otkup 266.666 forinti. Status slobodnog kraljevskog grada doneo je Subotici veću autonomiju i novo ime – Maria Theresiopolis. Od te godine počinje planski i ubrzaniji razvoj grada. Subotica se u moderan srednjvropski grad razvila krajem 19. i početkom 20. veka. Grad je u to vreme doživeo izuzetan urbani, industrijski, graditeljski i kulturni procvat. Brži razvoj zanata, industrije i trgovine podstaknut je još 1869. godine dolaskom prvog voza, a ubrzan izgradnjom električne centrale 1896. godine i tramvajskim saobraćajem 1897. godine. Začetke današnje moderne industrije nalazimo krajem 19. veka: preduzeće za izvoz mesa “Hartman i Konen†s prvom hladnjačom u zemlji, prvu subotičku fabriku sumporne kiseline i veštačkog đubriva “Klotild†osnovanu 1904, braća Ruf su 1917. godine počela proizvodnju bombona, industrija električnih motora “Sever†osnovana je 1923. godine. Prva srednja škola, preteča gimnazije, otvorena je u Subotici 1747, muzička škola 1868, dom za stare 1766, Palić postaje lečilište 1845, prva štamparija osnovana je 1844, prve novine izašle su 1848, prvu bioskopsku predstavu prikazao je Anđelo Bjanki iz Pečuja 1899, a Aleksandar Lifka otvorio prvi stalni bioskop 1910, čuro Stantić osvojio prvu olimpijsku medalju u Atini 1906, Ivan Sarić poleteo avionom sopstvene konstrukcije 1910... Preuzeto iz: Krstić Boško, Subotica, pregled Subotica: Javno preduzeće «Palić-Ludaš », 2. izd, 1996; 5. izd. 2007.
Keywords
Hrčak ID:
297107
URI
Publication date:
7.7.2013.
Visits: 311 *