Bogoslovska smotra, Vol. 55 No. 1-2, 1985.
Original scientific paper
Fragmentum ordinis baptismi glagolitarum
Anton Benvin
; Theology in Rijeka, Dislocated Studies of Catholic Faculty of Theology, University of Zagreb, Rijeka, Croatia
Abstract
Zagabriae, in Archivo Academiae scientiarum et artium Slavorum meridionalium (Arhiv JAZU, Sign. Frag. glag. 106), 10 folia membranacea (29,8 x 22,8 cm) asservantur, characteribus glagoliticis prima medietate saec. XIV conscripta atque secundum nomen inventoris sui, sacerdotis R. Počina, »Fragmenta Počiniana« dicta (croatice: Počinini fragmenti). De iis erudite disseruit V. Jagić in periodico »Archiv für slavische Philologie« (XXII, 1900, 529-542), repertum fragmentorum conferens cum traditione liturgica latina atque glagolitico-croata.
Investigatio nostra, ad ultitimum folium (f. 10) seu ad mutilum ritum baptismatis ibi exstantem coartata, contextum eius historico-liturgicum sibi proposuit pressius definiendum. Fragmenta Počiniana (=P) ritum exhibent peculiarem (typum B), qui differt cum ab ordine in hereditate glagolitica vulgatiore (seu typo A), utpote qui in pluribus hucusque notis documentis appareat, tum ab illo (seu typo C). cuius testis unicus esse videtur libellus ritualis episcopi S. Kožičić (+1536) Knižice krsta (typis glagoliticis editus Flumine/Rijeka A. D. 1531).
Methodo comparativa adhibita inquisitio ad has ferme conclusiones pervenit: 1. P ad traditionem liturgicam occidentalem integer spectat maximeque accedit Ordini ad cathecuminuin faciendum »Pontificalis curiae romanae« (saec. XIII) eiusdemque deductionibus, quarum nonnullae typis prodierunt statim post artem impressoriam inventam (ex. gr. in Missali Venetiis edito a. 1485: cf. ed. R. LIPPE, Missale romanum Mediolani 1474, vol. II, London 1907, pp. 315-318). 2. Textus in P (f. 10) asservatus initium sumit sub fine exorcismi (super feminam dicendi): Exorcizo te, immunde spiritus / Zaklinaju te, nečisti duše atque protrahitur usque ad unctionem praebaptismalem, quae immediate subsequitur abrenuntiationem Satanae. Hanc igitur sequentiam ritualem amplectitur: I. Exorcismum Exorcizo te, immunde spiritus... qui caeco, cui additur alter: Ergo, maledicte diabole / Zato, prokleti đavle (Sacr. Gelasiamim: ed. C. Mohlberg nn. 297/292) – II. Introductionem baptizandi in ecclesiam eiusdemque depositionem super pavimento cum recitatione Pater noster et Credo (Symbolum apostolicum atypicum) - III. Elevationem baptizandi de pavimento et lectionem evangelii sec. Matthaeum (19, 13-15) - IV. Impositionem manus et exorcismum: Nec te late(a)t, Satana : Ne krij se, Sotona (Ge n. 419) - V. Ritum Ephphata (Efifata!) (Ge n. 420) cum oratione Deus, immortale praesidium / Boze, besemrtni pomošt’niče - VI. Abrenuntiationem (Ge n. 421) - VII. Rubricam de unctione pectoris (et scapularum), ubi textus P iterum desinit. 3. Ordo P ab ipso initio suo usqne ad finem singulam celebrationem liturgicam comprehendisse videtur, usum scilicet qui tempore Medii aevi tardioris pedetentim invaluit. 4. Venio P fontium latinorum in sermonem palaeoslavum croaticae redactionis confecta aestimatur in regione maris Adriatici septentrionalis, valde probabiliter in insula Veglensi (Krk, Curicta, Veglia), auctore quodam clerico glagolita, cui versio textuum ritualium laborem sat arduum videtur imposuisse nego tiumque vix feliciter implendum. Proinde fit ut fidelitas menti latinae hic inde saepe desideretur.
Fragmentum P Ordinis baptismi documentum rarum ac singulare repraesentat, quippe quod testimonium perhibet de nisu glagolitarum in finibus Croatiae ad traditionem Ecclesiae occidentalis sectandam atque assimilandam; demonstrat insuper glagolitas non unum sed plures - in casu utique tres - ramos adhibuisse eiusdem traditionis latinae (typos, uti dictum est, A, B et K). Rami B testis unus est fragmentum P.
Cum textus P »Pontificali curiae romanae«(saec. XIII) innitatur, iudicium peritorum suffragatur, iuxta quos redactio codicis P in prima medietate saeculi XIV ponenda censetur.
Keywords
Hrčak ID:
34633
URI
Publication date:
20.8.1985.
Visits: 1.346 *