Ostalo
Ovisnost zagadjenosti zraka u Zagrebu o meteorološkim faktorima - Klimatski potencijal zagadjenosti zraka - prvi dio
Nada Pleško
; Republički hidrometeorološki zavod SR Hrvatske, Zagreb, Grič 3
Nadežda Šinik
; Republički hidrometeorološki zavod SR Hrvatske, Zagreb, Grič 3
Edita Lončar
; Republički hidrometeorološki zavod SR Hrvatske, Zagreb, Grič 3
Sažetak
Ovdje se daju uvodne napomene o klimatskom potencijalu zagadjenosti zraka općenito, te posebno za elemente: temperaturu zraka, vjetar, stabilnost atmosfere, maglu i oborine.
Proučene su prostorne razdiobe frekvencija magle, kao i njihovo prosječno i maksimalno trajanje u centru i na periferiji grada.
Centralni dijelovi grada su tokom godine (sl. 3/1) češće u magli (80 dana godišnje) od ostalih. Izuzetak su samo krajnji južni dijelovi grada uz rijeku Savu, gdje je godišnja frekvencija magle još veća nego u centru. Magle su najčešće zimi (sl. 3/2), a potom u jesen (sl. 3/5). Centralni dijelovi grada imaju i najdugotrajnije magle, posebno zimi (sl. 3/6).
Ispitana je ovisnost koncentracija SO2 o gustoći i trajanju magle, kao i minimalnoj temperaturi zraka. Faktor linearne korelacije izmedju koncentracija SO2 i.veličine, koja sadrži naprijed navedene elemente, iznosi 0.72. U Zagrebu zimi, na dane s maglom, (sl. -3/8) treba najčešće očekivati koncentracije SO2 iznad 365 µgm-3.
Usporedjene su prosječne dnevne vrijednosti insolacije po mjesecima na Opservatorijima Grič i Maksimir (sl. 3/10, 3/1l i 3/12). U jutarnjim satima na periferiji se češće formira kratkotrajna magla, pa je insolacija u centru tokom jutra nešto veća. Ukupno tokom godine «čišća» periferija ima 20 sati sijanja Sunca više od centra grada.
Prostorna razdioba srednjih sezonskih temperatura zraka ukazuje na stalno postojanje «toplinskog otoka» nad gradom (sl. 3/13, 3/14, 3/15 i 3/16). U svakom od godišnjeg doba, razlike izmedju najhladnije stanice na periferiji i najtoplijeg Opservatorija (Zagreb-Grič) u centru, iznose prosječno 2 °C.
«Toplinska kapa» nad Zagrebom proučena je na osnovi podataka temperature na Opservatorijima Grič i Maksimir. Grič se nalazi 38 m iznad Maksimira, pa je ispitana mogućnost izdvajanja efekta zimskih inverzija (sl. 3/17, 3/18 i 3/19) od termalnog efekta centra grada. Najvjerojatniji intenzitet toplinske kape prikazuje grafikon 3/20, izradjen za četiri karakteristična mjeseca. Termalni je efekt grada najintenzivniji noću (do 5 °C), a zimi se osjeća tokom cijelog dana.
Visoke koncentracije SO2 i dima javljaju se u situacijama sa slabim strujanjem i prizemnim inverzijama. Statistički su analizirane prizemne inverzije nad Zagrebom u razdoblju od l.IX 1959. do 31 XII 1971. Posebno su prikazane učestalosti pojavljivanja, te vjerojatne debljine i vjerojatnosti trajanja takvih slojeva zraka (tab. 3-2 do 3-4).
Mogućnosti aeracije Zagreba ispitane su posebno u vezi s brzinom vjetra (poglavlje 3.5.1) i smjerom vjetra (poglavlje 3.5.2). Uz danu brzinu strujanja zraka u gradu, koncentracije zagadjenosti mogu varirati, ali ne prelaze jednu odredjenu granicu (sl. 3/21 i 3/22), koja se snižava porastom brzine vjetra (tab. 3-5). Usporedba tabela 3-5 i 3-7 pokazuje da zimske prizemne koncentracije SO2, uz najčešće vjetrove (≤ 3 ms-1), mogu doseći 800 µgm-3.
U poglavlju 3.5.2 prikazana je ovisnost zagadjenosti centra o smjerovima vjetra tokom zime. Ispitan je zimski uzorak svih slučajeva kada se, tokom 24 sata kroz koje se mjere koncentracije SO2, smjer vjetra uglavnom nije mijenjao. Pokazalo se da: a) najčešći vjetrovi (NE i W - vidi sl. 3/23 do 3/26) pretežno pušu tokom cijelog dana, i b) uz NE vjetrove javljaju se najmanja prizemna zagadjenja. Aeracija vjetrovima sa zapada dva puta je slabija (sl. 3/27).
Planina Medvednica uzrokuje specijalni dnevni režim strujanja zraka nad gradom. U poglavljima 3.5.3 - 3.5.5 ispitan je prijenos čestica preko grada tokom godine i tokom dana. Za pet meteoroloških stanica izračunati su, pomoću formule (3.1), rezultantni putovi vjetra (RPV) za godišnja doba i za termine 07, 14 i 21 sat. Preko Zagreba izvučene su linije («strujnice») tako, da su vektori RPV njihove tangente. One prikazuju rezultantni prijenos čestica s kojim treba računati u području Zagreba (sl. 3/28 do 3/31 i 3/33 do 3/36). Prijenos čestica od Medvednice prema Zagrebu prevladava tokom cijele godine u jutro, na večer i noću, a oko podne smjer se mijenja za 180° (od Zagreba prema Medvednici).
Primjena «box modela» na Zagreb u poglavlju 3.5.4, rezultira zaključkom da bi aeracija u gradu bila do maksimuma iskorištena, u slučaju kad bi se grad širio prema istoku duž padina Medvednice.
Vektorski satni srednjaci smjera i brzine vjetra na opservatoriju u Maksimiru pokazuju, da promjena smjera vjetra nastupa na večer poslije zalaza Sunca, kada počinju puhati osvježavajući vjetrovi s Medvednice koji traju tokom noći s promjenljivim intenzitetom i počinju slabiti u jutro nakon izlaza Sunca (sl. 3/38).
Uzorak od 447 dana pokazuje da oborine s količinom < 5 mm uopće ne djeluju na prizemne koncentracije SO2, dok veće oborine «čiste» zagadjeni zrak.
Ispitivana je zavisnost srednjeg dnevnog nivoa zagadjenosti, (SO2) u Zagrebu o srednjem dnevnom vertikalnom gradijentu temperature i o srednjoj dnevnoj brzini vjetra. Izmedju koncentracije SO2 u Zagrebu zimi i omjera navedenih meteoroloških parametara veza je linearna (sl. 3/39), a koeficijent korelacije iznosi 0.85.
Promatra se odnos izmedju srednjih dnevnih koncentracija SO2 i dima za interval mjerenja od 13 sati n-tog do 13 sat1 n+1-og dana, i tipa vremena od 07 sati n+1-og dana. Zimi, a donekle i ljeti zbog stacionarnosti tipova vremena, najuočljivije je da visoke koncentracije SO2 i dima pripadaju ne samo anticiklonalnim tipovima vremena i tipovima vremena sa slabim strujanjem, nego i tipovima vremena s južnom komponentom strujanja (prednja strana doline i ciklone) (slika 3/40).
Ključne riječi
Hrčak ID:
71788
URI
Datum izdavanja:
25.9.1974.
Posjeta: 726 *