PRIJEDLOG RJEŠENJA RAZVOJA INFORMACIONOG SISTEMA BRZE POŠTE – ANALIZA I DIZAJN

UVOD

Poslovanje jedne brze pošte je skoro u potpunosti zasnovano na informacionom sistemu, koji pruža podršku korisnicima usluga. Od same ideje kako bi trebao da izgleda jedan funkcionalni informacioni sistem, u radu će biti pažljivo prikazani svi nephodni elementi za razvoj samog sistema, dok će akcenat biti na analizi i dizajnu. Rezultat rada je izrada projektne dokumentacije koja će u daljnim fazama biti podloga za kodiranje prema programerskom timu koji će na osnovu iste razvijati informacioni sistem. "Informacioni sistem je sistem koji prikuplja, pohranjuje, čuva, obrađuje i isporučuje informacije važne za organizaciju i društvo, tako da budu dostupne i upotrebljive za svakog ko se želi njima koristiti, uključujući poslovodstvo, klijente, zaposlene i ostale“ (Lindsay, 2000, str. 30).

1. RAZVOJ INFORMACIONOG SISTEMA BRZE POŠTE

Pregled plana razvoja informacionog sistema

Kako bi se adekvatno projektovao odgovarajući informaiconi sistem neophodno je izraditi kvalitetan plan razvoja informacionog sistema u odgovarajućem softveru za upravljanje projektima, koji sadrži korake odnosno faze razvoja informacionog sistema. Unutar plana uneseni su i neophodni resursi za razvoj ovog sistema, kako izgleda na slici 1.

Slika 1: Plan razvoja u softverskom alatu Project Libre

Izvor: Obrada autora u programu Project Libre

2. METODOLOGIJA

U radu je korištena medotologija životnog ciklusa razvoja sistema ( System Development Life Cycle, SDLC) koja je uobičajena metodologija za razvoj sistema u mnogim organizacijama. „Prema Elliott (2004) razvoj životnog ciklusa sistema (SDLC) može se smatrati da je najstarija formalizovana metodologija okvira za izgradnju informacionih sistema. Osnovna ideja SDLC je bila "da nastavi razvoj informacionih sistema na organizovan i metodičan način, zahtjevajući svaku fazu životnog ciklusa - od nastanka ideje do isporuke finalnog sistema - da bude obavljan strogo i redom” (Geoffrey, 2004, str. 51).

Životni ciklus razvoja softvera mogu i prilagođavaju timovi za razvoj softvera na osnovu filozofije, metodologije i okvira koji usvajaju prilikom izgradnje datog softverskog sistema ili između organizacija. Danas u svijetu imamo razne metodologije, okvire, koncepte i standarde razvoja softverskih sistema.

Slika 2: Medodološki okvir SDLC (Životni ciklus razvoja sistema) podjeljen u osnovne faze

Izvor:https://eternalsunshineoftheismind.wordpress.com/2013/02/13/system-development-life-cycle-sdlc/ (pristupano, 25.1.2023)

Korisnički zahtjevi sistema

Korisnički zahtjevi definišu šta konkretno sistem treba raditi i kako će pomoći krajnjim korisnicima prilikom rada. Korisnički zahjtevi obrađeni tokom ovog projekta prikupljeni su raznim metodama za prikupljanje zahtjeva kao što su analiziranje tržišta, istraživanje interneta te postojećih softverskih rješenja, upoznavanje strategija specifičnih za datu oblast, poređenje sa sličnim ranije razvijenim sistemima, promatranje i sl.Ukoliko bi se razvoj ovakvog sistema radio za stvarnog klijenta koristile bi se sljedeće metode:

Prikupljanje informacija – prvi korak prilikom utvrđivanja korisničkih zahtjeva je prikupljanje informacija. U ovoj fazi se radi istraživanje tržišta kako bi se dobio bolji uvid u zahtjeve.

Utvrđivanje korisničkih potreba – u ovoj fazi se provodi intervjuisanje svih učesnika koji su uključeni u projekt. Prilikom intervjuisanja često se za korisnike provodi scenariji kojima se opisuje hipotetska situacija za koju korisnik iskazuje želju kako želi da se programska podrška ponaša.

Planiranje i vrednovanje – kada se prikupi dovoljno informacija moguće je početi s procesom utvrđivanja korisničkih potreba.

Specifikacija zahtjeva – kada se jednom svi korisnički zahtjevi definišu i utvrde potrebno ih je dokumentovati na odgovarajući način kako bi se mogli održavati. Dodatno, zahtjeve je potrebno kategorizirati po domeni kojoj pripadaju (npr. zahtjevi sistema, funkcionalnosti) te po važnosti ili prioritetu, što će biti prikazano u narednim fazama.

3. SISTEMSKA ANALIZA PROBLEMA

Sistemska analiza obuhvata definisanje UML dijagrama sistema koja sadrži USE Case dijagram, dijagrame aktivnosti, dijagram klasa koji su prikazani u nastavku. Modeliranje poslovnih procesa za analizu predmetnog informacionog sistema u radu će bit prikazani raznim UML dijagramima aktivnosti, sekvence, slučajevima upotrebe i dr.

Dijagrami slučajeva upotrebe

„Dijagrami slučajeva upotrebe odnosno Use case dijagrami predstavljaju najbolji način za prikazivanje interakcije između korisnika i sistema“ (Hoffer, George, Valacich, 2017, str. 152).

Slika 3: USE Case slanje pošiljke

Izvor: Obrada autora u softverskom alatu Visual Paradigm ver. 16.3

Na prvom USE case dijagramu imamo tri aktera, te je opisano slanje pošiljke. Pošiljaoc ima mogućnost podnošenja zahtjeva za pošiljkom u poslovnici kao i telefonski/online. Prilikom podnošenja zahtjeva obavezno je dostaviti podatke o sebi i primaocu kao i o kakvoj pošiljci se radi odnosno tip pošiljke. Ako je korisnik podnio zahtjev u poslovnici, pošiljka je preuzeta na licu mjesta, što se odražava na drugi USE case odnosno, kurir nema potrebu za preuzimanjem pošiljke.

Referent pregleda zahtjev za pošiljku te obavještava kurira o novoj pošiljci, te kurir kurir preuzima pošiljku od pošiljaoca i dostavlja je u dispečer centar radi daljneg transporta u dispečer centar u regiji u kojoj se nalazi primaoc pošiljke. Pošiljaoc ima mogućnost praćenja trenutne lokacije pošiljke korištenjem tracking numbera.

Slika 4: USE Case dostavljanje pošiljke

Izvor: Obrada autora u softverskom alatu Visual Paradigm ver. 16.3

Dijagrami aktivnosti

Dijagram aktivnosti odnosno Activity dijagram je vizualni dijagram baziran na procesnom pristupu, tj. opisuje procese u datom sistemu te nam ovi dijagrami govore kako sistem radi.

Slika 5: Zahtjev za pošiljku online

Izvor: Obrada autora u softverskom alatu Visual Paradigm ver. 16.3

Na prvom dijagramu aktivnosti imamo tri aktera: pošiljaoc, referent i sistem. Korisnik podnosi zahtjev na stranici, sistem automatski provjerava da li je ispravan zahtjev odnosno da li su unešeni svi potrebni podaci, ako je zahtjev neispravan, sistem šalje obavijest korisniku o neispravnosti gdje se završava aktivnost. Ukoliko je zahtjev unešen ispravno, referent pregleda ispravnost adrese i podataka i ukoliko je unešeno ispravno šalje obavijest kuriru o novoj pošiljci te se aktivnost završava, ukoliko nije ispravno šalje obavijest korisniku o neispravnom zahtjevu kako bi popunio ponovo te se aktivnost završava.

4. SISTEMSKI DIZAJN INFORMACIONOG SISTEMA

U fazi sistemskog dizajna se prevodi preporućeno rješenje u logičke a zatim u fizičke specifikacije sistema. Prikazani će biti potrebni dijagrami koji opisuju ovu fazu prije same implementacije. „Dijagram klasa opisuje tipove objekata u sistemu i različite vrste statičkih veza koje postoje među njima, ovi dijagrami, također, prikazuju svojstva i operacije klasa“.

Slika 6: Dijagram klasa

Izvor: Obrada autora u softverskom alatu Visual Paradigm ver. 16.3

Dijagram klasa prikazuje povezivanje klasa u sistemu, i obuhvata 7 klasa a to su Pošiljaoc, Referent, Primaoc, Kurir, Osoba, Lokacija i Pošiljka. Svaka od klasa sadrži potrebne atribute i metode. Klasa osoba sadrži sve potrebne atribute za osobe tj. aktere, te klase Pošiljaoc, Primaoc, Referent i Kurir generalizuju odnosno nasljeđuju atribute klase osoba.

Dijagram baze podataka

Na dijagramu su prikazani entiteti i relacija u bazi podataka. Postoji 7 entiteta koji posjeduju svoje atribute. Entitet Pošiljaoc u relaciji je sa entitetom Zahtjev i ima vezu one to many odnosno jedan pošiljaoc može podnijeti više zahtjeva, dok više zahtjeva može biti podneseno od jednog pošiljaoca. Također i kod veze Referenta i Zahtjeva, jedan referent može pregledati više zahtjeva, dok više zahtjeva može biti pregledano od jednog referenta.

Slika 7: Dijagram baze podataka

Izvor: Obrada autora u softverskom alatu Draw.io

Entitet pošiljka pored primarnog ključa sadrži atribut tipPosiljke te foreign ključeve tabela Kurir, Pošiljaoc, Primaoc i Lokaciju koji omogućavaju povezivanje i pristupanje podacima između tih tabela. Tabela Kurir povezana je samo sa pošiljkom preko veze one to many odnosno jedan kurir može dostaviti više pošiljki, dok više pošiljki je moguće dostaviti od strane samo jednog kurira. Entitet Lokacija je u vezama one to one sa Primaocem i Pošiljaocem iz razloga što jedan korisnik pristupa jednoj lokaciji, i jednoj lokaciji pristupa samo jedan korisnik odnosno Pošiljaoc i Primaoc.

Dizajn korisničkog interfejsa web aplikacije informacionog sistema

Slika 8: Mogući (mockup -nacrt) izgleda web stranice

1. ZAKLJUČAK

Izvor: Obrada autora u softveru Adobe XD

Mockup stranice je osmišljen kako bi klijentima olakšao vizuelizaciju određenih grafičkih projekata u pogledu tekstura, oblika i dimenzija.

5. MOGUĆA IZVEDBA ARHITEKTURE I IMPLEMENTACIJA SISTEMA

Nakon analize i potreba sistema planirano je korištenje troslojne arhitekture sistema tj. arhitektura sa odvojeno povezanim korisničkim interfejsom, logikom i bazom podataka. Troslojna arhitektura je klijent-preglednik arhitektura u kojoj se funkcionalna procesna logika, pristupa podacima, pohranjivanje podataka i korisnički interfejs razvijaju i održavaju kao neovisni moduli na zasebnim platformama. Troslojna arhitektura je obrazac dizajna softvera i dobro uspostavljena softverska arhitektura. Na strani baze podataka planirana je upotreba relacionih baza podataka, radi potrebe sortiranja podataka u tabele i relacija između njih.

Slika 9: Ilustracija troslojne arhitekture korištene u radu

Izvor: Obrada autora u softveru draw.io

Još jedan od razloga upotrebe troslojne arhitekture jeste mogućnost pohranjivanja podataka na više lokacija, kao i korištenje cross platforme odnosno omogućavanje web i mobilne aplikacije za Android i iOS.

Korištene tehnologije za implementaciju frontend i backend dijelova sistema

Korisnički interfejs je jako bitan dio prilikom razvoja softverskog rješenja. Korisnički interfejs je jedino što krajnji korisnici sistema vide. Korisnički interfejs za informacioni sistem brze pošte sadrži navbar meni sa funkcionalnostima i olakšava kretanje kroz sistem.

Za implementaciju frontenda korišten je Angular 13.1.1 framework koji je TypeScript bazirani i također open source framework a kreiran od strane Google-a i koristi se za kreiranje web aplikacija. Angular nam pomaže strukturirati JavaScript kod, lahko ga je testirati. Stranica je podijeljena u komponente.

Back-end je dio programskog koda koji se izvodi na serveru, koji prima zahtjeve od klijenata i sadrži logiku za slanje odgovarajućih podataka natrag klijentu. Pozadina također uključuje bazu podataka koja će trajno pohranjivati sve podatke za aplikaciju. Logika koja se izvršava na server strani zahtjeva upotrebu nekih od logičkih/server side programskih jezika. Za implementaciju logičke strane ovog informacionog sistema planirana je upotreba Node.js

„Postoje dva tipa komunikacije između servera i baze. Dva osnova tipa koja se koriste prilikom implementacije softvera, pa tako i informacionog sistema, su upis u bazu podataka i čitanje podataka iz baze“.(Sommerville, Software engineering, 2007, str. 15).

Za pohranjivanje podataka u bazu koristiti će se relaciona baza odnosno MySQL baza. Razlog upotrebe MySQL baze podataka jeste mogućnost pohranjivanja podataka u tabele i relacija između tabela, visoke performanse baze, te omogućavaju fleksibilnost i skalabilnost.

ZAKLJUČAK

Percipirano je da ovaj tip kompanije, koji se bavi brzom dostavom zahtjeva odgovarajući informacioni sistem. Kako bi se adekvatno i ispravno projektovao ovaj informacioni sistem, te kako bi se omogućila kvalitetna implementacija ovog sistema, napravio sam plan projekta koji sadrži korake za izradu ovog informacionog sistema podijeljen u više faza, te su uneseni resursi neophodni za razvoj ovog sistema. Također jer prikazan dizajn formi odnosno kako bi trebao grafički izgledati unos podataka na stranici, te je dizajniran izgled izvještaja tj. gdje će se ispisivati ti podaci. Nakon sistemskog dizajna, dizajniran je sami Mockup stranice odnosno dizajn korisničkog interfejsa, te je obuhvaćeno i prikazano na koji način rade dijalozi ovog informacionog sistema.

Sam rad na izradi ovog rješenja se pokazao kao značajan za naš tim u smislu sticanja iskustva u projektovanju informacioni sistema po nekoj metodologiji i nekog novog pogleda na izazove razvoja informacionuih sistema, koji po svojoj prirodi nisu jednostavan zadatak.

Rezultat rada je projektna dokumentacija potrebna za daljni razvoj sistema namjenjena da olakša programerskom timu u finalnoj realizaciji sistema.

LITERATURA